‘Financieel is het haalbaar’, zegt Zeeuwse akkerbouwer Teunike: ‘ontzilten op eigen erf’

Op eigen erf ontzilten is één van de oplossingen in de zoektocht naar zoet water in Zeeland. Want hoewel kostbaar, is zelf ontzilten erg interessant, geeft Teunike van ’t Hof aan. Zij probeerde op akkerbouwbedrijf Van ’t Hof in Stavenisse het systeem een jaar lang en berekende of het financieel haalbaar is. ‘Wij realiseren hiermee water van betere kwaliteit dan normaal. Met het oog op klimaatverandering en daardoor toenemende verzilting wordt dit systeem alleen maar interessanter’.

Teunike van ‘t Hof leidt samen met haar man Filip van ’t Hof een akkerbouwbedrijf in Stavenisse (Tholen). Ze telen jaarlijks op 60 hectare pootaardappelen, 30 hectare zaaiuien, 10 hectare suikerbieten en 30 hectare granen. De bodem staat centraal bij de jonge ondernemers: door minder kunstmest- en middelengebruik, maar ook niet-kerende grondbewerking en compost om het bodemleven te stimuleren. Langere perioden van droogte en toenemende verzilting zetten Teunike en Filip aan het denken over zoetwatergebruik. Ze zijn daarom in 2018 begonnen met druppelirrigatie in de pootaardappelen. Dat levert ze een gewas op met een betere kwaliteit en resultaten. Op het erf staat ook een waterbassin waarin zeker 5000 kuub regenwater opgevangen kan worden van de daken van de schuur.

Ontzilting duurste en moeilijkste maatregel?

Er zijn veel manieren om de zoetwaterbeschikbaarheid op jouw bedrijf te vergroten, weet Teunike als geen ander. Door bodemmaatregelen, door toepassingen als druppelirrigatie of drainage. ‘Ontzilten is de duurste en waarschijnlijk ook moeilijkste maatregel. Toch wilden wij het wel uitzoeken, want financieel is het haalbaar. De moeilijkheid zit ‘m vooral in beleid.’

Hoe werkt dat nou?

Met het ontziltingssysteem wordt het oppervlaktewater ontzilt door elektrodialyse waardoor een zoetwaterstroom overblijft met een betere kwaliteit. Elektrodialyse is een technologie, waarmee zoet water (o.a. drinkwater) geproduceerd wordt uit zout of brak water. Door in een stack, van REDStack, een spanningsverschil te creëren worden de ionen uit het zoute water gedwongen door de membranen te bewegen, waardoor ontzilting bereikt wordt. Daarnaast wordt er ook onderzocht of de technologie van omgekeerde osmose haalbaar is. Uit de ervaring is gebleken dat voorfiltratie erg belangrijk is om de juiste kwaliteit te halen en de waterbeschikbaarheid voor irrigatie te vergroten.

Wanneer is ontzilten praktisch haalbaar?

Ontzilting met een eigen systeem is interessant wanneer je aan vier voorwaarden voldoet, volgens Teunike. Ten eerste heb je continu elektriciteit nodig voor het systeem, op akkerbouwbedrijf van ’t Hof door zonnepanelen. De sloot waaruit je water onttrekt om vervolgens te ontzilten, mag niet droog staan, dus genoeg flow hebben het hele jaar rond. En het zoete water dat je krijgt uit het systeem moet je kunnen opslaan. In een bassin bijvoorbeeld.

Wat te doen met het brijn?

De vierde en waarschijnlijk lastigste voorwaarde is het lozen van het brijn, weet Teunike inmiddels. Brijn is het afvalwater uit het ontziltingssysteem dat je niet kunt gebruiken. ‘Met ons bedrijf zitten wij aan het einde van het watersysteem, na ons komt de Oosterschelde. Voor ons zou het dus mogelijk zijn om te lozen in de sloot zonder dat andere, zoals agrariërs, maatschappij en natuur hier negatieve effecten van ondervinden. Momenteel zijn we in gesprek met het waterschap en Rijkswaterstaat om het lozen op de Ooster/Westerschelde mogelijk te maken. Het is erg lastig om toestemming te krijgen.’

En financieel?

Om uit te rekenen of ontzilten financieel haalbaar is, berekende Teunike de totale kosten van het gebruik van het systeem: aanschaf, jaarlijkse vaste kosten, energie- en waterverbruik. Daaruit blijkt dat het produceren van zoet water via het ontziltingssysteem €0,88 cent per kubieke meter kost. Hun jaarlijkse watervraag op 60 hectare is 70.000 m3, wat ongeveer 1000 euro per hectare aan waterkosten zijn. Daarnaast is er een kostprijs van 1500 euro per hectare aan druppelirrigatie. Maar de meeropbrengst bij uien van bedruppelen met ontzilt water is 30.000 kg x 0,30 eurocent = 6000 euro per hectare (t.o.v. beregenen met brak oppervlaktewater). ‘Bij pootaardappelen zou de meeropbrengst nog hoger zijn, omdat we in ons geval niet kunnen beregenen’.

‘Betere kwaliteit water dan normaal’

Eerder vertelde Teunike al dat het lozen van het brijn de lastigste voorwaarde is voor het kunnen inzetten van het ontziltingssysteem. Het is precies waar Teunike en Filip nu op vastlopen. ‘We zijn in gesprek met verschillende waterschappen om het brijn te mogen lozen. Dat is nu nog niet het geval, waardoor we het systeem niet blijvend kunnen inzetten voor ons bedrijf’. Toch gelooft Teunike in het systeem: het levert zoet water van goede kwaliteit op, ‘beter dan wij normaal behalen’. Zelf ontzilten is volgens haar dan ook zeer interessant voor Friesland en Groningen, waar verzilting speelt, maar ook veel pootgoedtelers zitten. ‘Financieel is het haalbaar’.